Минливост | Transience

Една вечер, наместо „збогум“, ќе си кажеме „добра ноќ“.

Уморни од заминувања, колекционерите на овде и сега ќе го одиграат последното танго. 

И во мугрите на нашето засекогаш, 

заборавени од гравитацијата, 

конечно ќе имаме сѐ.

Сѐ! Освен доволно нови утра.

One evening, instead of 'farewell', we shall say 'good night'.

Tired of leaving, the collectors of heres and nows will tango one last time.

And on the eve of our forever,

Unremembered by gravity,

We'll have everything at last.

Everything! But enough tomorrows.

Тој октомври

Тој октомври ракијата посебно ми годеше.
Небаре можеше да ја дезинфицира душата.
Одеднаш лутината веќе не ми пречеше.
Не ми пречеа ни зачадените кафичи.
Ни нечистите тоалети чии врати сведочеа за небројни искршени светови.
Ни платата што доцнеше, ни осаменото шише вода во фрижидерот.
Ни улиците туѓи во мојот град,
Ни прекорните погледи на комшиката од први.
Ни дождот што не знаеше да заспие.
Ништо не ми пречеше...
Не толку колку тој октомври без тебе.

The Big Bang

Among the knots of our nude bodies and naked souls,
there were no more you's and no I's,
no yesterdays and no tomorrows.
There was a bang.
And a galaxy of us.

Телефонски повик

Првиот пат за миг ја разори ноќта,
ненадејно светот останал без еден жител.
По него спакував црнина од солзи и безгрижно детство.
Вториот пат телефонот онеме,
ненадејно светот останал без една љубов.
По него спакував изгрицкани нокти и помодрено его.
Два телефонски повици стуткав меѓу приказните за загуба.

Линии

Секое утро, точно во петнаесет до седум, во огледалото го поздравуваа три линии, три оставштини на лицето. Првата од синот кој не можеше да си дозволи повеќе од „сега ли најде?“ кога татковата душа отпатува. Втората од родителот што ги стегаше последните дваесет марки за нови фармерки испраќајќи го студентот на автобуска. Третата од сопругот кој го пиеше првото кафе во недела наутро без онаа чиј молк му беше најпријатен.

Утрото после операцијата го поздрави и четврта линија, единствената што му донесе спокој, рамната линија на апаратот до него.

Не оди си

Откако ќе заминеш,
долго ќе ме гушат неизглаголените зборови заглавени во грлото, 
еве овде, кадешто ми застана здивот при првиот бакнеж.

Откако ќе заминеш,
долго ќе ми биде тешка тишината.
Тешка и траурна и прегласна, а потребна.
Долго ќе го чувам кутивчето откорнати воздишки затворено,
да не случајно остане попразно од Пандориното.
А новите ние ќе се одминуваме
и несмасно ќе учиме како пак да ползиме.

Откако ќе заминеш,
долго ќе се плашиме од усни; 
таму домуваат најмоќните, 
бакнежите и зборовите.

Откако ќе заминеш,
долго ќе се качувам навечер на сопствената тврдина;
таму тапо ќе се загледувам во светлата на градот
и ќе им смислувам среќни судбини на неродените ни деца.

„Не оди си,“ врескам во себе.

Икебана

Мислите ѝ се разминуваа и судираа една во друга како патници на железничка станица. Беше ли сѐ подготвено за џеназата, ги известија ли сите што тој би сакал да знаат, ќе гранатираат ли дента, кога ќе заврши лудилото... Последното беше нешто што жителите на градот се прашуваа секојдневно веќе година дена. На почетокот сите мислеа дека опсадата нема долго да трае. Дека полицијата ќе ги уапси „папците“ што пукаа на градот и дека за неколку дена повторно ќе можат да уживаат во најтоплиот април што го паметеа. Надежта отсекогаш била најголемиот спин на реалноста.

Чувствуваше болка. Како да ѝ се параше стомакот. Како нешто да ја гризеше без милост. Нешто прегладнето, како верниците кога ја загризуваат првата урма при прекршувањето на рамазанскиот пост. Никогаш веќе нема да биде цела мислеше. Никогаш веќе жива...

Беше четири изутрина. Во себе ги одбројуваше минутите до завршувањето на полицискиот час, секунда по секунда, до шеесет и пак од почеток. Само така успеваше да ги оттргне мислите од сликата на неговата крв засушена на плочникот пред зградата и прегладнетите улични кучиња што ја лижеа крвта. До изгрејсонце можеше единствено беспомошно од прозорецот да им ги гледа силуетите покрај безживотните улични светилки, како што го гледаше и него додека во него заоѓаше животот. Еден, два, три, четири, пет, шест... Еден, два, три, четири, пет, шест... Часовникот означи пет часот.

Некој ѝ беше дал нешто за смирување. Дента ѝ помина ко низ магла. Единствено на што можеше да се фокусира беа четирите гладни усти, трите малолетни кои останаа без татко и едната што остана без син, за кои таа дента стана единствен заштитник и глава на семејството. Тоа и една голема икебана со четири големи црвени цветови, веројатно останата од некој Осми март пред војната, што некој ја беше донел во знак на почит. Сега стоеше на прозорецот.

- Толку убава и достоинствена, а сепак мртва внатре. Четири цвета со мртво стебленце.

Неделите и месеците што следеа беа тешки. Гранатираа по цели денови. Љубителите на статистичките податоци ќе забележат дека тие месеци градот стана крајна дестинација на поголем број гранати од кој било друг период од речиси четиригодишната опсада. Таа се претвори во целосна спротивност од градот, кој беше однадвор разрушен, со ѕидови ранети од шрапнели, со пеплосани приказни, но внатре изненадувачки преполн со живот. Манифестациите организирани по подрумите на окупираниот град беа чин на отпор. Отпор против окупирањето, отпор против војната, но и отпор против смртта која стана дел од нивното секојдневие. Колку понеизбежна и поприсутна беше смртта, толку поголема стануваше желбата за живот. Никогаш претходно одблиску не ги беше видела смртта и животот толку испреплетени, како бранови црпејќи сила еден од друг. 

Се радуваше кога времето се стопли. Животот без струја беше тогаш полесен. Неделното капење на децата во метален леѓен со старо ѓезве се пресели од средината на дневната соба во купатилото. Со часови чекаше во редиците за вода и за храна. Хуманитарната помош што ја добиваа често беше непривлечна дури и за кучињата, но за нејзина среќа, детската глад е непребирлива. Им правеше лижалчиња од прегорен шеќер и тоа ги чинеше среќни. За да го прехрани семејството, продаде сѐ што можеше да се продаде и што имаше кој да купи. Разменуваше дел од сопствениот накит за конзерва риба и пола векна леб. Често посакуваше да може, како Фантина, и долгата свиленкаста коса да ја продаде. Небројни пати се спореди со икебаната на прозорецот. 

- Стебленцето не мора да е убаво, само достоинствено да ги држи четирите цвета, си велеше.

Како тоа да беше недоволно, неколкупати си дојде дома наоѓајќи ја свекрва си како стои на прозорецот, покрај икебаната и се колеба. Често велеше дека веќе нема за што да живее откако го загуби синот единец. Секојпат успешно ја одвраќаше од идејата да скокне. Се обидуваше да ѝ објасни дека на децата им е потребна и таа, трудејќи се да ѝ даде нова цел, нова желба за живот. Обидите се чинеа безуспешни. Еден ден, откако со часови чекаше во ред за леб и се врати дома со празни раце, повторно ја најде на прозорецот. Беше тоа капката што ја прелеа чашата трпеливост. 

- Веќе немам намера да те стопирам. Ако си решила дека тоа е најдоброто што можеш да го направиш со твојот живот, така нека биде. Ама те молам не го прави тоа додека јас и децата сме дома. Ќе речат дека сум си ја турнала свекрва си. Достоинството е единственото нешто што ми остана. Барем тоа не ми го земај. Еве, ќе ги земам децата со мене и ќе излеземе, а ти реши што ќе правиш.

Вечерта, на враќање, полека ги искачуваше скалите во зградата, несигурна што ја чека дома. Во раката стискаше расцветано гранче јоргован. Непогодни за огрев, јоргованите беа меѓу ретките дрвја што ја преживеаја зимата во опколениот град. Чувствуваше огромна грижа на совест, како да останала недоследна на најважната задача што ѝ беше доверена. 

- Проклета икебана, помисли во себе, не би била толку убава без четвртиот цвет.

Потрча нагоре зад децата. Но кога стигнаа до последниот кат, ведра и со некаква нова искра надеж во очите, свекрвата ги пречека на врата, како Кербер спремна да ги причува сите нивни бремиња и безгрижни да ги пушти во домот. Не беше сигурна што точно се сменило кај неа и никогаш не праша. Само се насмевна и молкум отиде покрај прозорецот. Икебаната ја премести во шпајзот, а на нејзино место го стави гранчето јоргован. 

- Нека замириса куќава на живот, рече прегнувајќи ги децата и свекрвата, кога во позадина се слушнаа звуците на првите гранати што паднаа врз градот таа вечер. 

Пролетна илузија

Осамените никогаш не биле зимољупци.
Каучот е преголем за еден во зима.
И филмовите за загушување на самотијата претивки.
И насмеаните луѓе поприсутни од подносливото, празниците предолго траат, 
а виното е недоволно да убие болка.

Сѐ е полесно кога ќе запролети.

И што секој ден ти е на работ, ќе паднеш или ќе летнеш.

И непишувањето оти знаеш дека не сака вкрстени универзуми.

И надежта за зрак светлина во ноќта. Не метафорична, ами од телефонот до перница што дошепнува дека му текнало на тебе кога пијан се влечел кон дома.

Еднакво осамен и болно згрчен, со грст молби да го чекаш на аголот меѓу реалноста и заедничките соништа.

И тишината и мракот.
Сѐ е полесно кога ќе запролети.

И што ко мајка разделена од децата будна го дочекуваш утрото. 

И плачот под утринскиот туш оти водата мие само однадвор.

И болката под градите, не на допир, туку длабоко внатре. 
Онаа на секоја помисла на него, на минутите неизживеани заедно. 
Таа што боли повеќе од вадење заб без анестезија, повеќе од скршена рака. 
Таа што боли како скршен дух, како повредено его, како откорната душа.
И таа болка.

Сѐ е полесно кога ќе запролети.

Напролет чиниш пепелта сама се расчистува.
И Фениксот се раѓа одново.
И новиот, многубоен свет полесно се гради.
И поубави гнезда се прават. За некои нови птици.
Сѐ е полесно кога ќе запролети. Во срцето.

Експерт за разделби

За многу малку работи сум експерт. 
Можеби единствено за мандарини и разделби всушност. 
Првото од љубов, второто од нужност.

Животот ме раснел ко булка, на места знајни и незнајни.

Неплански сум пуштала корени покрај патишта и пруги, во срца и животи туѓи.

Не се ни сеќавам кога првпат кажав „збогум“. 
Последниот беше на распустот второ за трето.

Со Емир се гушнавме ко да ни е последно.
Не знаевме дека навистина ни е.
Оттогаш суеверно велам „се гледаме скоро“.

Не се ни сеќавам кога научив да се смеам и кога сум тажна.

Без напор да доловувам леснина при срце претешко за зборови.

Не се ни сеќавам кога научив да планирам средби и разделби една до друга,

ко котелци во плетка, без простор меѓу нив за воздух,

за тага, за размислување и солзи.

Се тркалам од место до место, 

од едно пријателство до друго, 

од едно искуство до некое ново, 

од една промашена прилика да научам лекција до наредна. 

„Без разделувања ќе нема ни нови среќавања,“ се тешам. 

А спомените грижливо ги мотам во стар весник, со кора од мандарина, 

да не би случајно да замирисаат на изветвено.
„Од багаж што имате?“ 

„Само рачен,“ лукаво се смешкам под мустаќ.

Багажот што го носам тежи многу повеќе од дозволеното.

Почетоци и повторувања

„Животот е тркало. Повторливо, едно те исто секој ден,“ знаеше да каже баба ми.

„Стара е баба, секако дека нејзе секој ден ѝ е ист,“ си мислев тогаш.

Но ете, многу години подоцна, ми се случува дежа живеење. Како веќе да сме биле во штотуку отворениот ресторан, како веќе да сме ја потрошиле таа тема на разговор, како мисливе веќе да живееле во мојата глава, како да сум се смеела вака и на друга шега. Дури и овие редови како веќе да сум ги пишувала.

Синоќа испив повеќе греено вино отколку што ми носеа нозете. И полека чекорев кон дома по украсените улици. Чекор по чекор, нога пред нога. Еднакви чекори, но секој тежок на свој начин. АХААА! Се сепнувам и растегнувам задоволна насмевка како да сум ја открила најголемата универзумска тајна.

Не е животот низа повторувања, туку повторлива низа почетоци. Како охридски бисери. Секој совршен сам по себе, слични еден на друг, а сепак различни и посебни. Не постојат два исти денови, нити две чаши вино со ист вкус, нити две исти доживувања на една песна, нити две исти болки, нити две исти заљубувања, дури ни два исти бакнежи. И страсните, и нежните, и украдените, сите бакнежи се различни.

Згрешила баба ми. Животот не е какво било тркало. Животот е воденичко тркало! Водата што ја зема со секое нацрпување е различна. И житото е различно, без две исти зрна. Низ истиот процес завршуваат како различно брашно и различна вода. Така и ние, секој ден го започнуваме и завршуваме различни, а сепак секој ден исто нѐ меле. Секој ден, нов почеток во низата.

Епитаф за една ѕвезда

Со сета сила те заборавам. И со сета сила те паметам.
Панично се држам за спомените како мразулец за раб на залезот на зимата.
Силна прегратка, излажано „не сакам“ и бакнеж во образ за збогум,
споменици на немоќта да ги кажеме вистинските нешта во вистинско време.

Сизифовски трагам по различен исход,
додека ја напуштам можноста случајно да те сретнам.

При секој запрен здив, ја наслушнувам расправијата во себе:

„Мораш!“ „Ама не сакам, убаво ми е!“

Повторно одлучувам. Ќе ми поминеш. 
Ќе те снема во ретровизорот.

Ќе те искоренам како плевел.

Не постепено. Одеднаш.
Пороците не се откажуваат постепено.

И можеби не беше дента, 
ни утредента, ни тој месец, 
но некаде меѓу тој миг и крајот на вечноста 
престана да ми бидеш мислата со која заспивам.

Како мајско ветре што потсетува дека сѐ уште не е лето, 
дека е прерано за пакување џемпери и спомени, 
во март повторно се сетив.

И те посетив, те прочитав, те преболев.
„Такви се заљубувањата,“ ми рече еднаш.

„Како ѕвездите. Светнуваат силно и прегоруваат. 
Смртта е цената да светнат во сиот сјај.“

Ова е мојот епитаф за едно несреќно заљубување. 

Епитаф без датум на умирање.
„За разминатите чувства и недоволно посакуваните планови. 
За недореченото, а преболеното“.
Епитаф за нашата прегорена ѕвезда.

Времепловот на потсвеста

Гомила испрекинати сцени. Како црно-бел филм на рачен проектор.

Гледаме цртани и се смееме. И сиот свет се смее со нас.

Безуспешно ме учи да нуркам.
Вежбаме балетска шеста позиција. Стомаци вовлечени ко на сватови.
Приказни за градот во кој бил војник.
Премолчена тага за стариот мостарски мост.
„Од прле магаре ќе биде, од тебе ќерко шофер тешко,“ вели додека тргам напред, наместо во рикверц.
Подварок, енциклопедии и дискусија за соларните ветрови.

Следна сцена, јас, книгите и врата што се затвора.

„Чекај, уште ова!“ се провикнувам. Ми одговара штамата.

А толку многу имав за кажување.

Сакав да му кажам дека ги научив падежите и веќе не звучам ко од Лесковац.

Дека паркирам без последици.

Дека мајка ми готви за четворица и кога сме само две.

Дека и саканиот ми е поклоник на неговиот култ кон предејанските лепињи.

Дека децата сѐ уште му се сложни, вљубени и љубени.

Всушност, само сакав да му кажам дека станавме луѓе.

Полесно ќе беше да верував во живот после смртта.

Мокра перница. Проклета да си потсвест моја! Проклета!